Το μίσος...

Πώς είναι να μισείς; Να μισείς με όλο σου το είναι, κάθε κύτταρο και μόριο ακόμα του κορμιού σου, κάθε στάλα της ψυχής σου, με τόση οργή και κακία να αναβλύζει από μέσα σου, που σε κάνει να αναρωτιέσαι αν ακόμα είσαι κάτι ανθρώπινο ή έστω ανθρωποειδές;

Μιλώ συνέχεια για αγάπη, για έρωτα, για πόνο, αλλά σπάνια μιλώ για το μίσος. Κι όμως, είναι μία από τις μεγαλύτερες κινητήριες δυνάμεις της ανθρώπινης ιστορίας... Απόρροια κι αυτό ίσως του φόβου, αλλά και πάλι, κάτι το τρομερό, το συγκλονηστικό.

Όχι, μην καταφρονείτε το μίσος...

Γιατί το μίσος σπάει ατσάλι και λιώνει βουνά, θέτει το μυαλό σε λειτουργία, επινοεί τα πιο παράτολμα, γενναία και ευφυή σχέδια, διοχετεύει δημιουργικά αργά ή γρήγορα όσα αποθέματα σκέψης διαθέτει κάποιος...

Και αυτό νιώθω τον τελευταίο καιρό, όλο και συχνότερα. Καθαρό, κατάμαυρο, άσβεστο, αδυσώπητο, ανελέητο, αφοριστικό, απόλυτο, καταστρεπτικό μίσος. Μίσος προς νοοτροπίες και συμπεριφορές, και μίσος προς όσους ανθρώπους είτε τις συντηρούν, είτε υποφέρουν από αυτές κι όμως πιστεύουν ότι τους κάνουν ευτυχισμένους και γαντζώνονται πάνω τους, σαν τον Οδυσσέα στη σανίδα του.

Και με αφήνουν μόνο μου, "φωνή βοώντος εν τη ερήμω", να τους προειδοποιώ, να τους δίνω την απαραίτητη ώθηση για να ελευθερωθούν επιτέλους, κι αυτοί, μέσα στην νωθρότητα που τους παρέχει η ασφάλεια της συμόρφωσης στο απεχθές κατεστημένο της ζωής τους, όχι μόνο δεν κουνούν ούτε το μικρό τους δαχτυλάκι για να ξεφύγουν, αλλ' ίσα ίσα με αποπέρνουν και με απορρίπτουν, βολευόμενοι με ό,τι ταιριάζει στα στενόμυαλα πρότυπα της κοσμοθεωρίας τους.

Πώς μετά μια καθολική αγάπη να μη γίνει καθολικό μίσος; Πώς μία δύναμη άμυνας, υπομονής, αντοχής και ηρεμίας να μη γίνει δύναμη επίθεσης, καταστροφής, επινόησης και οργής;

Το μίσος αυτό είναι καλά θεμελιωμένο και δεν ξέρω πλέον αν τελικά πρέπει να το πολεμήσω ή να το αφήσω να αγκαλιάσει την ύπαρξή μου. Η καρδιά μου μου λέει να το πνίξω στα σκοτάδια από τα οποία ήρθε, αλλά η λογική μου μου λέει πως για να φύγουν αυτά τα σκοτάδια, αυτό είναι ένα από τα ισχυρότερα όπλα που μπορώ να χρησιμοποιήσω.

Δεν ξέρω πλέον. Δεν ξέρω τίποτα. Τυχερός είναι όποιος ποτέ του δεν αγάπησε...

"Τα 'χω μισήσει τα ολόχρυσα κλουβιά σας..."

Γιατί μου δημιουργείται όλο και περισσότερο η εντύπωση ότι οι άνθρωποι είναι γενικά μαζοχιστές που εθελοτυφλούν για κάποιον περίεργο λόγο;

Αναζητούν την αγάπη από εκεί που δεν θα την βρουν ποτέ, απορρίπτουν την αγάπη όταν τους προσφέρεται απλόχερα από πηγές που δεν συμβαδίζουν με τα ηλίθια πρότυπα τελειότητάς τους, δεν εκτιμούν το όμορφο και το γενναιόδωρο, ενώ γοητεύονται από το άσχημο και το εχθρικό.

Και έτσι σιγά-σιγά, όποιος μοιράζει απλόχερα στην αρχή την αγάπη και το ενδιαφέρον του, καταλήγει να κλείνεται, να απομακρύνεται, να ξεχνά πως είναι να αγαπιέσαι και να αγαπάς, και να θυμάται μόνο πως είναι να πονάς και να μισείς...

Γιατί να είμαστε γαμώτο τόσο περίεργα ανώμαλοι; Όλοι διατεινόμαστε ότι δουλεύουμε για την πάρτη μας, και τελικά μόνο αυτήν βλάπτουμε.

Δεν αντέχω άλλο, ούτε εμένα ούτε τους άλλους. Είναι ώρες που μισώ, με όση δύναμη μπορεί να κρύβει αυτή η λέξη, την υποκρισία των γύρω μου πρώτιστα, αλλά και τη δική μου. Και το μίσος είναι απύθμενο, κραταίο, συνοδευμένο πάντα από σιωπηρή-συνήθως-λύσσα και ανείπωτη λύπη... Σε τέτοιο βαθμό που θέλω να τα κάνω όλα λίμπα και να ξεσπάσω σε κλάμα μέχρι εξαντλήσεως ταυτόχρονα...

Δεν ξέρω. Δεν ξέρω...

Απλά βαρέθηκα να προσπαθώ να πάω κόντρα στο παιχνίδι της υποκρισίας και της ανοησίας των άλλων, να γίνομαι ενοχλητικός που τους υποδεικνύω τα λάθη και τα ψεγάδια τους, και γιαυτό να απομονώνομαι από όλους. Έτσι μου έρχεται να πάω να πνιγώ για να γλυτώσω και να αφήσω τους άλλους να πνιγούν... Γιατί τελικά το αξίζουν.

Και όλα αυτά είναι δηλητήριο, που πρέπει να το βγάλω, και να φροντίσω να βγει έτσι ανώδυνα, γιατί αν το κρατήσω και αφήσω την κύστη του να σπάσει και να χυθεί, τότε πολλούς θα πάρει και θα κουτρουβαλιάσει ο διάολος...

Τέλος πάντων. Ας πούμε προς το παρόν, όσο από αυτό το δηλητήριο έπρεπε να βγει βγήκε. Δεν σημαίνει πως γιατρεύτηκα βέβαια, αλλά δεν θα πληγώσω και κανέναν άλλον. Και δεν βρίσκω καλύτερο τρόπο να κλείσω παρά με τους στίχους του αγαπημένου μου τραγουδιστή:

"Τα 'χω μισήσει τα ολόχρυσα κλουβιά σας

μ'ακολουθούνε σ' όποιο μέρος και να πάω

να 'χετε υπ' όψιν σας, μια μέρα θα σας φάω

όλους εσάς όπου κοιτάτε τη δουλειά σας..."

"Fast est ab hoste docere..."

Είναι δέον να μαθαίνεις από τον εχθρό σου.

Και ποιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας, παρά ο εαυτός μας;

Παρόλα αυτά, φαινόμαστε καμιά φορά απρόθυμοι να μάθουμε από τα λάθη μας, ίσως επειδή αρνούμαστε πεισματικά ότι ήταν λάθη. Έχουμε την ανόητη τάση να δίνουμε πάντα δίκιο στον Εαυτό μας, να αγνοούμε τους άλλους και να μην αναγνωρίζουμε ότι σφάλαμε, διαιωνίζοντας έτσι μια συμεριφορά κι έναν τρόπο δράσης που βαθιά μέσα μας ξέρουμε ότι είναι από αναποτελεσματικός μέχρι (αυτο)καταστροφικός.

Δεν γεννιόμαστε, ούτε γινόμαστε αλάνθαστοι. Αλλά είναι δύσκολο να το συνειδητοποιήσουμε, να το χωνέψουμε, να συλλάβουμε το πλήρες νόημα αυτής της αλήθειας, που μας ταλανίζει σαν γένος για αιώνες: πάντα θέλαμε να πιστεύουμε ότι υπάρχει κάπου γύρω μας μια αυθεντία που θα έχει διαθέσιμες όλες τις σωστές απαντήσεις για όλα όσα μας περιβάλουν και διαδραματίζονται στην ζωή μας. Κι όταν πλέον αποδείχθηκε λογικά πως τέτοια αυθεντία ούτε καν μπορούσε να εννοηθεί, είτε μείναμε προσκολημμένοι στις παλαιές μας πεποιθήσεις αγνοόντας την αλήθεια, είτε στραφήκαμε μέσα μας για να βρούμε εκεί την ζητούμενη αυθεντία.

Η πρώτη προαναφερθείσα αντίδραση είναι λάθος για πολλούς προφανείς λόγους, τους οποίους - θέλω να πιστεύω τουλάχιστον - ότι τους κατανοήτε. Η δεύτερη όμως είναι ταυτόχρονα καρπός της ορθότητας και του παραστρατήματος.

Γιατί όντως η απόλυτη αυθεντία της ζωής μας είναι μέσα μας, στην ψυχή μας. Αυτή έχει όλους τους δρόμους που πρέπει να βαδίσουμε, και όλους τους προορισμούς που πρέπει να αναζητήσουμε. Κατέχει και τις σωστές ερωτήσεις, και τις σωστές απαντήσεις σε αυτές. Γιατί τελικά, το μόνο το οποίο μπορεί να υπαγορεύσει σε ένα σκεπτόμενο άτομο το τί θα κάνει και τί θα απογίνει είναι ο εαυτός του, γιατί ακόμα και το να ακολουθεί κανείς τις επιρροές των άλλων είναι θέμα του χαρακτήρα του και της διαμόρφωσής αυτού.

Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτή η συνταγή λειτουργεί μόνο για εμάς τους ίδιους, και για κανέναν άλλον. Μπορεί βέβαια να υπάρξει ένα σταθερό σύστημα αξιολόγησης για τους χαρακτήρες ολονών μας, το οποίο ουδεμία σχέση έχει με τις κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες της περιόδου στην οποία κάποιος έζησε και έδρασε. Κι αυτό είναι και το μοναδικό κρητήριο που χρησιμοποιεί και η ίδια η φύση: ποιός από εμάς κατάφερε ή καταφέρνει, και σε ποιο βαθμό, να φανεί χρήσιμος για την ευρύτερη κοινωνία των συνανθρώπων του, θέτοντας το λιθαράκι του πάνω στον ιερότατο καθεδρικό της ανθρώπινης προόδου. Πάραυτα όμως, κανείς μα κανείς δεν έχει το δικαίωμα να θεωρεί τον εαυτό του και κατά συνέπεια το χαρακτήρα του τέλειο και καλύτερο από όλους, γιατί είναι αλήθεια ότι όλοι μας έχουμε τουλάχιστον ένα (και τις περισσότερες φορές πολλά παραπάνω), ανεπαίσθητο ή μη, ψεγάδι στην σύνθεση μας αυτή που λέγεται "εγώ".

Και γιαυτό ακριβώς, ο εαυτός μας είναι ο μεγαλύτερος εχθρός μας. Πρέπει να μάθουμε να μην υποπέφτουμε στα λάθη εκείνα στα οποία μας παρασύρει, να αντλούμε τα διδάγματα κάθε εμπειρίας και να αγωνιζόμαστε αδιάκοπα για την προσωπική μας βελτίωση, χωρίς ποτέ μα ποτέ να εφησυχάσουμε λέγοντας ότι είμαστε ικανοποιημένοι, πόσο μάλλον τέλειοι.

Είναι κάτι που έχει γίνει αντιληπτό από τους φιλοσόφους εδώ και εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες χρόνια, και πιστεύω πως και τα παραπάνω είχαν κατά νου οι Λατίνοι όταν έβγαζαν μέσα από τη σοφία τους το τόσο χρήσιμο, περιεκτικό και αξιοσημείωτο ρητό τους:

"Fast est ab hoste docere..."